Síþreyta – Hvað er það?

Síþreyta (e. Chronic Fatique Syndrome eða Chronic Fatique Disease) er langvinnur sjúkdómur, sem getur herjað á fólk af báðum kynjum og á öllum aldri. Þreyta sem slík er algengt sjúkdómseinkenni við marga bráða og langvinna sjúkdóma. Þannig er mikil þreyta ekki óalgeng eftir ýmsar veirusýkingar t.d. eftir inflúensu. Yfirleitt ganga þreytueinkenni eftir sýkingar og önnur bráð veikindi yfir á nokkrum dögum eða vikum. Hvað er hins vegar á seyði þegar mikil og yfirþyrmandi þreyta er til staðar í marga mánuði eða jafnvel í mörg ár?

Skilgreining.

Allir þekkja þreytu en erfitt er að skilgreina hana nákvæmlega líkt og verki. Síþreyta er nú skilgreind sem: “Mikil þreyta, sem staðið hefur samfellt í sex mánuði eða lengur”.     

Sjúkdómurinn er fjórum sinnum algengari hjá konum en hjá körlum og á aldursbilinu 40 til 50 ára. Ekkert bendir til þess, að sjúkdómurinn sé afgengur. Stundum kemur skyndileg síþreyta fram hjá mjög virkum og dugmiklum einstaklingum, sem lýsa því “eins og að batteríin hafi skyndilega verið búin”.   

Greining.

Við greiningu á síþreytu er mjög mikilvægt að útiloka aðra undirliggjandi sjúkdóma og aðrar mögulegar ástæður mikillar þreytu svo sem sýkingar, þunglyndi og aðra geðsjúkdóma, vanstarfsemi á skjaldkirtli, blóðleysi, langvinna bólgusjúkdóma svo sem liðagigt, Sjögren’s sjúkdóm og aðra gigtarsjúkdóma, sykursýki, áfengis- og lyfjafíkn, aukaverkanir lyfja, svefnleysi, kæfisvefn og mikla offitu, taugasjúkdóma svo sem M.S. og illkynja sjúkdóma o.fl.

Önnur algeng einkenni eru til dæmis vöðva- og liðverkir, óeðlileg þreyta og verkir í vöðvum eftir áreynslu, hitaslæðingur, særindi í hálsi, hægari hugsun, lélegt minni, einbeitingarörðugleikar, kvíði, þunglyndi, breytingar á svefnvenjum, aukin viðkvæmni fyrir hita og kulda, hjartsláttarköst, höfuðverkir, ljósfælni, óregla á hægðum, bólgnir og aumir eitlar, dofi í höndum og fótum, munn- og augnþurrkur.

Rannsóknir.

Yfirleitt vaknar grunur um sjúkdóminn í viðtali við sjúklinginn.  Flesta sjúkdóma er hægt að greina með ítarlegu viðtali og læknisskoðun. Það gildir einnig um síþreytu. Þegar grunur vaknar um sjúkdóminn beinast rannsóknir að því að útiloka aðra undirliggjandi sjúkdóma. Yfirleitt duga einfaldar blóðrannsóknir en stundum þarf að beita röntgenrannsóknum, ómskoðun og tölvusneiðmyndum og jafnvel segulómun. Þetta er háð því, hvað sjúkrasaga og læknisskoðun leiðir í ljós. 

Meðferð.

Meðferð á síþreytu getur verið mjög erfið og flókin. Hún er ávallt einstaklingsbundin.  Það er engin ein lausn til á vandamálinu. Yfirleitt þarf sameiginlegt átak ýmissa heilbrigðisstétta svo sem lækna, hjúkrunarfræðinga, sálfræðinga, iðju- og sjúkraþjálfara. Reynd hafa verið ýmis lyf en með misjöfnum árangri og eru flest þeirra enn á tilraunastigi. Mjög mikilvægt er að lækna undirliggjandi sjúkdóma, sem gætu verið orsök þreytunnar. Merkilegt er þó, að í sumum tilvikum t.d. hjá liðagigtarsjúklingum er þreytan ekki í réttu samhengi við sjúkómsvirknina og virðist lúta eigin lögmálum. Best er að forðast allar öfgar og styðjast við þau ráðs, sem eru sannreynd af læknum og öðrum viðurkenndum meðferðaraðilum. Það getur einnig verið mjög gagnlegt, að taka þátt í stuðningshópum fyrir fólk með síþreytu.     

  

Athugasemdir

[María Anna P Kristjánsdóttir, 13.10.2007 kl. 21:06]

Takk fyrir þessa greiningu,athyglisvert.

[Ragnhildur Jónsdóttir, 13.10.2007 kl. 22:10]

Alveg frábær pistill Júlíus eins og þessi um vefjagigtina. 

Ég verð að segja að ég kannast einum of vel við hundastellinguna þarna í stólnum, sérstaklega í haustveðrum eins og hafa verið síðastliðinn mánuð hahahha

[Guðrún Þóra Hjaltadóttir, 14.10.2007 kl. 13:00]

Takk fyrir þetta yfirlit um síþreytu. Ég held að stundum hafi þessi sjúkdómur verið kölluð leti, þar sem síþreyta er ekki mælanleg á rannsóknarstofu. Læknavísindin þurfa helst að hafa allt mælanlegt, til að geta viðurkennt sjúkdóma.

[Júlíus Valsson, 14.10.2007 kl. 13:04]

Það er alltaf spurningin um það, hvenær letin er orðin sjúkleg, þ.e. orðin að sjúkdómi? Þegar fólk er farið að rekast alvarlega á umhverfi sitt vegna þreytu (leti) þá er eitthvað að.

[Jónína Benediktsdóttir (IP-tala skráð) 14.10.2007 kl. 13:16]

Besta laekningaleidin vid sithreytu og su sem virkar best her i Pollandi er akvedin fasta, thad er folk neytir engongu graenmeis og sma avaxta i tvaer vikur. Med thvi ad hvila likamann a mengudu faedi, lyfjum og kemiskum utanadkomandi efnum naer hann i langfestum tilfellum ad snua trhouninni vid og vinnur sjalufm a sjukdominum. Langfelstir sem koma hingad til Pollands med sitherytu laekna sig med breyttu mataraedi, hvlid, nuddi, gufubodum, lettri hreyfingu. En sykur er efst a listanum i barattunni vid sithreytu.

Sjukdominn ber hinsvegar ad taka alvarlega og likt og dyrin gera thegar thau veikjast er best ad minnka matinn og gefa likamanum fri.

Velkomin til Pollands! Her eru laeknar sem hafa reynslu af hinum nyju lifsstilssjukdomum sem herja nu a velmegunarsamfelogin. Lyf eru engin lausn gegn thessum sjukdomi. Thad er augljost thvi hann orsakast af toxiskum efnum i vefjum.

[Bogi Jónsson, 16.10.2007 kl. 12:17]

Takk fyrir  góða umfjöllun ég kannast heldur betur við þetta sofna þreyttur og vakna jafn þreyttur í nokkur ár  ég man sérstaklega einn morguninn í vor þá vaknaði ég úthvíldur og sagði við sjálfan mig, eins og druslubílanördarnir í SP auglýsingunni, "Þetta var góður dagur" annar hagar maður bara seglum eftir vindi og hvílir sig meira vinnur hægar og sættir sig æðrulaus við hlutina og passar sig á að verða ekki hugfangin af þreytunni og magna hana upp.

[Guðrún Sæmundsdóttir, 16.10.2007 kl. 22:27]

Ég held að föstur og stólpípur dugi skammt gegn síþreytunni, enda er hún ekki nýr sjúkdómur. Var hún ekki kölluð taugaveiklun hér áður fyrr eða móðusýki? Síþreyta og vefjagigt hafa haldið mörgum skottulækninum uppi í gegnum tíðina og ég er mjög fegin að sjá aukna fræðslu fagmanna um þessa sjúkdóma, takk Júlíus

[Júlíus Valsson, 17.10.2007 kl. 20:18]

Þá dettur mér í hug vísan góða:

"Sigurður sannur læknir er
sá kann ráð við mörgu.
Stólpípuna á sjálfum sér
setur hann Ingibjörgu"

...en hafðu hana ekki eftir mér.

[Ragnhildur Jónsdóttir, 17.10.2007 kl. 20:31]

Hhahahahahahaha!