Hver á sér sína Herðubreið

Á þessu merkisári hefði listamaðurinn Stefán Jónsson frá Möðrudal - Stórval - orðið 100 ára en hann var fæddur árið 1908. Stefán var sérstakur persónuleiki og setti svip sinn á miðbæ Reykjavíkur þar sem hann lék gjarnan á harmónikku og seldi málverkin sín, sem fáir sýndu áhuga. Í New York hefði hann eflaust orðið frægur, en þar er engin Herðubreið. Á sumrin vann hann við garðyrkjustörf og m.a sló gras með orfi og ljá í Gamla kirkjugarðinum. Stefán flutti heyið á gamaldags sendisveinahjóli, sem við dáðumst að. Hann var alltaf til í að spjalla við okkur krakkana og gauka að okkur sögum, vísum og rímum sem hann sönglaði með sinni sérstöku hásu en háu röddu. Röddina hafði hann misst er hann varð úti á Mývatnsöræfum og kól á raddböndunum. Honum tókst þó að bjarga lífi sínu með því að grafa sig í fönn. Til að sofna ekki söng hann vð raust í fönninni "Ó Blessuð vertu sumarsól". Hann var mikill sögumaður.


  "Allt fer einhvern veginn
   enginn veit hvað er best. ´
   Tvisvar verður sá feginn
   sem á steininn sest."

Hér er hægt að heyra Stefán syngja smávegis.

Frægastur er hann líklega fyrir myndina "Vorleikur", sem hann sýndi á Lækjartorgi en sem Lögreglan gerði upptæka þar sem hún þótti á þeim tíma of djörf en hún sýndi stóðhest og meri í fjölgunarstellingum. Þætti fremur sakleysisleg í dag. Stefán var ávallt stoltur af þessari mynd og gaman væri að vita hvar hún er nú niðurkomin. Ekki er hún stór.

Mig langar til að vekja athygli á frábærri bók um myndlist Stefáns, sem kom út á síðasta ári og nefnist "Herðubreið at Home, The Herðubreið paintings of Stefán V. Jónsson aka STÓRVAL" og er eftir Roni Horn, sem er kannski þýskur túristi og Íslandsvinur en sem ólst upp í New York. (Nafnið á bókinni er spunnið út frá einu kvæði Emily Dickinson er þar er kemur fyrir hugtakið "Vesuvius at Home", líklega í annari merkingu, og þó..).

Í þessari bók eru fjölmargar ljósmyndir af málverkum Stefáns sem flest eru frá Herðubreið. Það sem gerir þessa bók sérstaka er að allar ljósmyndirnar eru teknar heima hjá eigendum málverkanna og sýna þau í sínu "náttúrulega" umhverfi. Bókin er mjög skemmtileg og sýnir hve Stefán var sannur í list sinni og hve margir kunna nú til dags að meta myndirnar hans, sem er vel. Stefán var heill og sannur maður og hélt ávallt tryggð við stóru ástina í lífi sínu, fjallið Herðubreið. Menn mættu vel taka hann sér til fyrirmyndar. Myndir hans af drottningu fjallanna eru einstakar í listasögu heimsins. Bók Roni litlu er svona.. Mikið ég vildi að ég hefði fengið þessa hugmynd sjálfur-bók.

 

 

 

 

 

 

 

 

  

ps

Pjétur Hafstein Lárusson skáld og rithöfundur gaf árið 1980 út samtalsbók þar sem hann ræddi við Stefán. Bókin heitir "Fjallakúnstner", útgefandi Örn og Örlygur 1980 

Egill Eðvarðsson gerði frábæra heimildarmynd um síðustu mánuðina í lífi Stefáns og ætti RÚV að endursýna þessa mynd í tilefni aldarafmælis hans (eða þeir verði að öðrum kosti algjörlega einkavæddir).   

Athugasemdir

[Hólmdís Hjartardóttir, 14.5.2008 kl. 00:33]

hún er hol að innan......

[Júlíus Valsson, 14.5.2008 kl. 01:31]

...þá hljómar hún betur

[Stefán (IP-tala skráð) 14.5.2008 kl. 11:36]

Bíkin Lífskúnstner segir frá eftir Pjetur Hafstein er ein af mínum uppáhaldsbókum, alveg hreint meinfyndin og bráðskemmtileg.

[Bjarni Kjartansson, 14.5.2008 kl. 11:53]

Enn ber  mér að þakka.

Lyktin og hljómarnir koma til mín ú rminningunni. 

Karlinn sat og spilaði í portinu á bakvið Selbúðirnar.

Fjörulykt, graslykt, angan af brumi trjáa, asvaltlykt, pínu ryk, karbólín, Sólin vildi vera með í geiminu hvort væri snemma morguns eða var það seint að nóttu, var ekki viss.

Karlinn söng eða gól, brosandi og lífsglaður.

Söngfuglinn angúaðist við Begga Rúblu, taldi ónæði af næturgestum hans.

Sagði okkur sögur af goðumlíkum gæðingum eystra. 

Hafði sýn margra heima í einu. 

Mamma fædd 1908

Pabbi 1912

ég 1951

frumburðurinn 1977

amma 1877

öld á milli

Tímarnir maður minn.

Nú getum við skanterast milli heimsálfa án hiks á SAMA tíma.

Þarf ekki að bíða botnsins í lettersbréfi, sem berst kanske ekki fyrr en með Vorinu.

Fréttir um lítilsverða hluti samstundis.

Engin bið, allt strax.

Takk og aftur takk.

Morgninum reddað.

Miðbæjaríhaldið

[Frikkinn, 14.5.2008 kl. 21:34]

Ég man vel eftir Stefán þega ég var að vinna á eyrinni sem unglingur, þegar hann kom  á fimmtudögum niður á höfn, að heimsækja eyrarkallana, Þeir fengu þá útborgað og þá kom hann og spilaði á nikkuna og söng, og alltaf að selja myndir. Hann var alltaf á svörtu reiðhjóli með körfu, mjög minnisstæður karakter.

[Anna Ólafsdóttir Björnsson, 15.5.2008 kl. 19:40]

Takk fyrir góða ábendingu. Stefán var skemmtilegur viðræðu, útskýrði fyrir okkur mæðgunum mjög vel sýningu sína, með fullt af kindum og hermönnum, í SÚM, greinilega fyrir ansi löngu, fyrst hann væri orðinn 100 ára núna. Það finnst mér reyndar ótrúlegt því ég man eftir að hafa hitt pabba hans, þegar ég var 9 ára. Hann var líka merkilegur, sýndi okkur kirkjuna og söng og spilaði á orgelið með ótrúlegum hljóðum. Best var þó þegar hann rak fyrst hausinn inn um bílgluggann. Fóstri minn kynnti sig, mömmu sem konu sína og svo sagði hún að ég væri dóttir hennar. ,,Dóttir þín, kannski," sagði Jón, ,,en ekki dóttir hans!" Sem betur fór vissum við það öll, annars hefði eflaust komið upp vandræðaleg staða. Hann sagðist sjá þetta af kindum, að afkvæmin væru aldrei með ljósari augu en foreldrarnir, og alla vega var pabbi með ljósblá augu eins og ég, þannig að kenningin hélt hvað okkur varðaði.