Í miðju Vetrarbrautarinnar er svarthol

Margir heilluðust á sínum tíma af kenningum danska eðlisfræðingsins Niel Bohr um atómið. Hann setti fram þá kenningu að rafeindir atómsins væru á tilteknum hvolfum í kringum kjarnann. Skv. kenningunni getur hvert hvolf hýst ákveðinn fjölda rafeinda. Menn sáu í kenningum hans vissa samsvörun við gang himitunglanna. "As above so below", macrocosmos = microcosmos o.s.frv. Sumir töldu jafnvel sólkerfið okkar vera atóm í borðfæti eldhúsborðs einhvers risa.

Það er "langseilni krafturinn", sem heldur bæði atóminu og himintunglunum saman í kerfi. Þyngdarkrafturinn frá sólinni veikist með fjarlægðinni frá henni í öðru veldi. Ef fjarlægð hlutar frá sólu tvöfaldast þá verður krafturinn frá henni einn fjórði af upphaflegum krafti. Þetta má tengja við rúmfræði; yfirborð kúlu fjórfaldast þegar geisli hennar tvöfaldast. Kraftar sem haga sér á þennan hátt eru kallaðir langseilnir, því að til eru annars konar kraftar sem veikjast miklu hraðar með fjarlægð. Rafkrafturinn á rafeind í atómi frá kjarnanum er háður fjarlægðinni á sama hátt; hann er semsagt líka langseilinn. En þar með er upptalið það sem sameiginlegt er þessum kerfum.

Eftir 16 ára þrotlausa vinnu hafa nú þýskir stjárnfræðinga við Max-Planck stofnunina uppgötvað risastórt svarthol í miðju Vetrarbrautarinnar, sem sólkerfi okkar tilheyrir. Þetta svarthol mun vera um fjórum milljón sinnum þyngra en sólin og er það í 27 þúsund ljósára fjarlægð frá okkur. Nýlega birtust ótrúlegar myndir af þessu svartholi á heimasíðu ESO, þ.e. European Organisation for Astronomical Research in the Southern Hemisphere.
Á þessum myndum má greina hreyfingar stjarna í kring um svartholið. Þessar hreyfingar stjarnanna minna óneitanlega á hreyfingar rafeinda í kring um atómið í líkani Bohrs þó svo sú samlíking sé í raun dálítið ævintýraleg. Dæmi nú hver fyrir sig. Niels gamli Bohr hefði eflaust verið hrifinn af þessu sjónarspili. Kannski er þetta bara borðfótur?

Þessar frábæru (hreyfi-) myndir má sjá hér.

Heimildir:
Vísindavefurinn
Efnafræði, Bláa bókin eftir Þóri Ólafsson
www.eso.org

Athugasemdir

[Ellert Júlíusson, 12.12.2008 kl. 18:09]

Get nú ekki annað sagt að um mig hafi farið smá hrollur þegar ég sá þessa mynd. Alveg magnað myndskeið sem minnir mann á hversu ósköp smá við erum og hversu stór alheimurinn nú er!

[Ásgeir Kristinn Lárusson, 13.12.2008 kl. 10:21]

Þetta segir okkur að í hverri frumu líkama okkar eru heilu Vetrarbrautirnar og allt er knúið af svartholum :)

Rakst um daginn á ansi áhugaverðan fyrirlestur á GoggleVideo þar sem Nassim nokkur Haramein fjallar um þessa og skylda hluti á mjög skilmerkilegan hátt - í 8 klukkutíma!!! - en vel þess virði...

http://video.google.com/videosearch?q=nassim+haramein&emb=0&aq=1&oq=nassim#