"Keep it simple" (B.B. King)

"Sofandahætti og aumingjaskap íslenskra ráðamanna í umhverfismálum er viðbrugðið. Ísland er tiltölulega hreint og óspjallað land en regluverk varðandi umhverfismál, einkum hvað varðar innflutta mengun, er algjörlega í molum og fer versnandi."

Vítissódi (NaOH) er rammur basi og þegar hann er leystur upp í vatni myndast mikill hiti. Vítissódi er afar ætandi og hættulegt efni og þekkja margir hann sem öflugan stíflueyði. Kolefnisspor efnisins er 1.12kg CO2e/kg.

Vítissóda varpað í hafið við Cape Cod

Yfirvöld í Massachusetts í Bandaríkjunum stöðvuðu í ágúst 2024 áætlanir „vísindamanna“ um að varpa yfir 130 tonnum af vítissóda ásamt litarefni í hafið umhverfis Cape Cod vegna mögulegra skaðlegra áhrifa á lífríkið á þessu svæði einkum á svifið og aðrar smærri lífverur, bæði á eggja- og lifrustigi. Tilraunin gekk út á að kanna hvort hafið fangaði meira af CO2 ef vítissóda væri varpað í sjóinn til að hækka sýrustig sjávar (Ph), allt í nafni „loftslagsmála“ og „hamfarahlýnunar“.

Vítissóda og litarefni varpað í hafið

Ísland, ruslahaugur Norðursins

Sofandahætti og aumingjaskap íslenskra ráðamanna í umhverfismálum er viðbrugðið. Ísland er tiltölulega hreint og óspjallað land en regluverk varðandi umhverfismál, einkum hvað varðar innflutta mengun, er algjörlega í molum og fer versnandi. T.d. er ekki langt síðan að Alþingi samþykkti lög sem leyfa innflutning á eitursulli frá útlöndum til niðurdælingar „í þéttbýli“, Já þú last rétt, í þéttbýli! Kolefniskrakkarnir leita því gjarnan til Íslands með tilraunir sínar í „loftslagsmálum“ sem ekki er hægt að framkvæma í öðrum siðmenntuðum löndum.

20.000 tonn af viðarkurli á Grundartanga bíða eftir brennslu

Skemmst er að minnast gjörsamlega galinnar tilraunastarfsemi Running Tide sem varpaði tugþúsundum tonna af kanadísku viðarkurli með steypuídýfu í hafið umhverfis Ísland. Um 20.000 tonn af viðarkurlinu enduðu reyndar að lokum sem eldsmatur í brennsluofni járnbrennslunnar á Grundartanga þar sem því er brennt í nafni „loftslagsmála og orkuskipta“. Enginn spyr um kolefnissporið af því ævintýri, sem ekki virðist enn hafa haft áhrif á hitastig jarðar. Sem betur fer!

Nú hafa sömu kolefniskrakkarnir og sem sannfærðu a.m.k. þrjá íslenska ráðherra um snilld sína í loftslagsmálum með viðarkurlinu, ákveðið að nurla saman nýjum fjárstyrkjum í því skyni að varpa í hafið í Hvalfirði 30 tonnum (200 tonnum útþynnt) af vítissóda. Krakkarnir hafa þegar greitt Hafrannsóknarstofnum „styrk“ upp á um 100 milljónir. Skýringin er líklega sú að starfsmaður Hafró er í ráðgjafaráði fyrirtækisins Rastar, sem stendur fyrir tilrauninni. Málið er reyndar nú á borði utanríkisráðuneytisins en miðað við fyrri reynslu af slíkum málum m.a. Coda Terminal tilrauninni á Hafnfirðingum, er einsýnt að ráðuneytin líta á Ísland sem ruslahaug Norðursins þar sem kolefniskrakkarnir fá að leika sér að vild gegn ríflegum greiðslum í styrkjaformi og skattaafslætti vegna „rannsókna og nýsköpunar“. Ekki er verra ef ríflegur styrkur frá ESB fylgir með í bakpokanum. 

Hreint land. Fagurt land!   

Ref.
https://is.wikipedia.org/wiki/Vítissódi
https://phys.org/news/2024-08-cape-cod-scientists-delay-controversial.html
https://www.mvtimes.com/2024/07/18/climate-change-lye-possible-solution-near-vineyard/
https://news.mongabay.com/2024/10/controversial-us-marine-geoengineering-test-delayed-until-next-year/

Því hefur ítrekað verið haldið fram, að "grænar orkulausnir", sólar- og vindorka lækki orkuverðið. Þessu er akkúrat öfugt farið. Þau lönd sem hafa sett upp flestar vindtúrbínur og sólarsellur verða að innheimta hæsta orkuverðið. Öll vindorkuver í Svíþjóð eru í dag rekin með tapi. Ástandið í Noregi er skelfilegt og í Þýskalandi rífa menn nú niður vindtúrbínur og eru í staðinn að opna nýjar kolanámur. Samt sem áður er runnið á eins konar vindorkuæði á Íslandi og kolefniskrakkarnir ætla einnig að efnast vel á "grænum lausnum" svo sem kolefnis- föngun og förgun. Allt i nafni „loftslagsmála og orkuskipta“.

Grænar lausnir eru mjög dýrar

Net Zero Banking Alliance (NZBA) er samstarfsverkefni fjármálastofnana og Sameinuðu þjóðanna, sem var sett á laggirnar árið 2021, miðar að því að ná fram kolefnishlutleysi fyrir árið 2050. Þetta verkefni dró fljótt til sín nokkra af stærstu bönkum heimsins, sem höfðu skýr markmið með áherslu á að samþætta sjálfbæra starfshætti, samræma útlán, fjárfestingar og fjármagnsmarkaði og að stuðla að hinu háleita "núllmarkmiði" Sameinuðu þjóðanna.

Á síðustu vikum hafa þó nokkrir af stærstu bönkum Bandaríkjanna dregið sig út úr Net Zero Banking Alliance (NZBA). Þessir bankar eru Goldman Sachs, Morgan Stanley, Citigroup, Wells Fargo og Bank of America og nú síðast JPMorgan Chase og stærstu bankar Kanada: BMO, National Bank, TD Bank Group and CIBC.

Þessir risabankar í USA og Kanada hafa greint stöðuna og eru nú að forða sér frá fyrirséðu tapi ef ekki hruni á hlutabréfum í græna orkugeiranum. Græna bólan er nefnilega alveg komin að því að springa eins og allar bólur sem grundaðar eru á pólitískri hugmyndafræði sem aftur byggir á blekkingum og fölsuðum gögnum um meinta hlýnun af mannavöldum.

Aðrir bankar munu nú hugsa sig tvisvar um áður en þeir leggja fé í slík verkefni, sem byggja á því að borga þarf fyrir að sleppa CO2 út í andrúmsloftið. Slík losun er nú ókeypis í USA (Trump: "Drill, baby, drill!) í Kína, Indlandi og öllum hinum löndum þessa heims nema í örfáum löndum ESB. Þessar "grænu orkulausnir" eru þegar allt kemur til alls eitt risavaxið svindl, "Ponzy scheme". Nýr forseti Bandaríkjanna mun væntanlega hafa gífurleg áhrif á grænu bóluna, jafnvel sprengja hana fljótlega.

Hér á Íslandi er okkur talið trú um að vindtúrbínur lækki raforkuverð og að það að flytja milljónir tonna af útblæstri frá mengandi iðnaði í ESB og dæla honum niður í jarðlög og grunnvatnið á Íslandi muni hafa áhrif á hitastig jarðar til lækkunar. Risabankarnir eru nú hættir að trúa þessari dellu og minni bankar munu fylgja þeirra fordæmi. Búast má því við að erfitt geti reynst að fá fjárfesta í delluverkefni eins og tilraunaverkefni CarbFix á Hafnfirðingum, sem nefnist Coda Terminal. Reykjavíkurborg / Orkuveitan hefur þegar fjárfest 7 milljörðum í þetta verkefni og áætlar að fjárfesta nokkrum tugum milljarða til viðbótar á næstu árum. Coda Terminal er ætlað að bjarga Reykjavíkurborg frá gjaldþroti.

Nú er spurning um það hver er svo djarfur að þora að fjárfesta í Coda Terminal áður en græna bólan springur?

ref.
Is Net-Zero Banking Dead?

4 of Canada's biggest banks leave Mark Carney-led climate initiative

Friðrik Hansen Guðmundsson færsla á FB

Framsóknarflokkurinn, ásamt öðrum stjórnmálaflokkum í fráfarandi ríkisstjórn, stóð fyrir innleiðingu samkeppnisreglna og orkupakka ESB. Þar er raforkan okkar skilgreind sem hver önnur vara (eins og kaffi, ávextir og skór) en ekki sjálfsögð þjónusta eins og áður. Raforkan lýtur því markaðs- og samkeppnislögmálum ESB eins og aðrar vörur. Frjálst flæði vöru, fjármagns, fólks og þjónustu, þ.e. „fjórfrelsið“ er greipt í stjórnarskrá ESB. Frjálst flæði raforku yfir landamæri er þar með talið.  
Allur þingflokkur Framsóknarflokksins samþykkti innleiðingu 3. orkupakka ESB árið 2019, allir sem einn. Spurning vaknar hvort þingmenn Framsóknar hafi skilið til fulls hvað þeir voru að samþykkja? Þingmenn VG höfðu t.d. ekki hugmynd um það. Þriðji orkupakki ESB skyldar nefnilega stjórnvöld til að tryggja og auðvelda aðgengi nýrra raforkuframleiðenda til að tryggja og auðvelda aðgengi nýrra að markaðnum og þróa raforkumarkaðinn „til aukinnar hagkvæmni og skilvirkni“ og að ryðja úr vegi öllum hindrunum fyrir raforkutenginum á milli landa.
Í samræmi við ákvæði orkupakkanna hefur verið sett á fót hér á landi „markaðstorg“ fyrir raforkuviðskipti; Elma orkuviðskipti, sem eru í eigu Landsnets og Vonarskarð, sem er einkarekið. Nú þurfa heimili og lítil fyrirtæki að keppa við stórfyrirtæki um raforkuna á uppboðsmarkaði.
ESB-sinnar hér á landi fagna því að sjálfsögðu.

Halla Hrund Logadóttir f.v. Orkumálastjóri skrifaði þ. 17. nóvember 2024 grein á visir.is 1) þar sem hún segir m.a.:

„Raforka er ekki bara vara sem seld er til hæstbjóðanda. Hún er lífæð samfélagsins, grundvöllur daglegs lífs og atvinnurekstrar. Nú þarf að tryggja að allir njóti góðs af henni. Líka venjuleg fyrirtæki, garðyrkjubændur og heimilin í landinu. Viljum við verða verstöð fyrir erlenda fjárfestingasjóði, þar sem við seljum auðlindir okkar sem hrávöru til hæstbjóðanda, eða viljum við byggja upp fjölbreytt atvinnulíf sem styður við nýsköpun, minni fyrirtæki, virðisaukandi framleiðslu og gjaldeyrissparandi starfsemi? Þetta er ekki aðeins spurning um hagnað eða markaðslögmál – þetta er spurning um stefnu, gildi og framtíðarsýn fyrir Ísland.”

Þarna heldur f.v. Orkumálastjóri því blákalt fram, að raforkan sé alls ekki „vara“ sem ekki sé hægt að selja á uppboðsmarkaði og að stefna (líklega stefna Framsóknar) geti bjargað ástandinu. Nú er það svo, að Framsóknarflokkurinn gerði á síðasta kjörtímabili algjörlega misheppnaða tilraun til að skáka eigin misgjörðum með því að ganga í berhögg við ákvæði EES-samningsins og setja lög um forgangsorku til heimilanna 2). Þeir eru greinilega enn ekki búnir að fatta EES og telja að þetta ætti ekki að vera mikið vandamál þar sem heimilin nota einungis um 5% af raforkuframleiðslunni. Frumvarpið var þó gert afturreka og stólpagrín gert að flutningsmanni þess. Ráðherra orkumála sagði t.d. að það væri mun skynsamlegra að „treysta á samfélagsvitund orkufyrirtækjanna“!

Landsvirkjun er langstærsti framleiðandi raforku hér á landi. Ef svo stór framleiðandi raforkunnar er skyldaður til að tryggja ákveðnum viðskiptavinum ákveðið magn, þá tryggir það í raun yfirburði þess kaupanda gagnvart seljendum, raforkumiðlum, afætum og öðrum milliliðum og ekki síst öðrum framleiðendum raforkunnar. Frumvarpið gekk hins vegar út á það að aftengja raforkuna frá lögmálum hins frjálsa markaðar, m.ö.o. markaðslögmálin voru tekin úr sambandi. Þetta stangast algjörlega á við ákvæði EES-samningsins.

Þriðji orkupakki ESB gerir reyndar ráð fyrir að yfirvöldum sé heimilt að skylda fyrirtæki til að sinna heimilum og fyrirtækjum við vissar efnahagslegar aðstæður (neyðarástand) en þá þarf að skilgreina vel það ástand og þær skyldur og ástæður þurfa að vera gagnsæjar, án mismununar, sannprófanlegar og tryggja jafnan aðgang raforkufyrirtækja að neytendum. Ekki er þó með neinu móti hægt með íslenskum lögum að mismuna hópum viðskiptavina eftir því hvaða magn og verð þeir borga á raforkumarkaði.

Nú vaknar sú spurning hvernig f.v. Orkumálastjóri, Halla Hrund Logadóttir ætlar sem þingmaður Framsóknar eða jafnvel sem nýr orkumálaráðherra að aftengja framleiðslu og sölu á raforku frá markaðslögmálum ESB? Segja upp EES? Segja Ísland frá orkupökkum ESB?

...eða er kannski bara best að treysta áfram á samfélagsvitund orkufyrirtækjanna?  

Ps. Undirritaður hefur ítrekað beint fyrirspurnum um þessi atriði til Höllu Hrundar en hún hefur enn ekki svarað þeim.

ref.

1) https://www.visir.is/g/20242650864d/-hvenaer-var-thetta-samtal-vid-thjodina-tekid-spurdi-gardyrkjubondinn

2) https://www.althingi.is/altext/154/s/0635.html

Northvolt - Svíar hefja framleiðslu á bílarafhlöðum

Sænski athafnamaðurinn Peter Carlsson stofnaði rafhlöðufyrirtækið Northvolt í Skellefteå árið 2015 en hann hafði áður starfað m.a. hjá Ericson og Tesla. Drifkrafturinn að stofnun fyrirtækisins var óttinn við yfirburði Kína á þessu sviði og þörf Evrópu fyrir eigin, sjálfstæða rafhlöðuframleiðslu. Risaverksmiðjan í Norður-Svíþjóð átti einnig að vera mikilvægasta framlag Svía í „baráttunni gegn loftslagsbreytingum“ þ.e. til orkuskipta, „grænu byltingarinnar“ og bjartasta von ESB til að draga úr innflutningi á olíu og rafhlöðum frá Kína. Fjárfestar voru ekki lengi að bregðast við þessum frábæru grænu hugmyndum og fyrirtækinu var nær drekkt í fjármagni m.a. frá bílaframleiðendunum Volkswagen, BMW og Volvo. Goldman Sachs, sænska ríkið og fjárfestingabanki ESB lögðu einnig til fleiri milljarða dollara. Síðar kom einnig mikið fjármagn frá bæði kanadíska og þýska ríkinu. Northvolt hafði það hlutverk að framleiða „heimsins grænustu rafhlöðu“. Risaverksmiðjan var vígð í júní 2022.

Risaverksmiðja Northvolt í Skellefteå

Leitin að hinni fullkomnu bílarafhlöðu

Í júní 2024 kynnti kínverski rafhlöðuframleiðandinn, CATL nýja litíumrafhlöðu fyrir rafbíla sem eykur drægni þeirra í 1.000 km sem þýðir að hægt er að aka t.d. frá London til Berlínar á einni hleðslu. Hleðsla í 10 mínútur skilar um 600 km (um 1 km/sek). Kapphlaupið um nýjar, ódýrari, kröftugri, hraðari en um leið öruggari og umhverfisvænni rafhlöður heldur áfram á fullri ferð. Um 40% af verði rafbíla felst í rafhlöðunni einni og 40% til 60% af kolefnisspori hans. Það er því mikið í húfi.  
Aðallega er um að ræða tvær megin tegundir litíumrafhlaðna: Annars vegar þær sem innihalda járn og fosfat (LFP) og hins vegar þær sem innihalda nikkel, mangan og kóbalt (NMC) sem eru orkumeiri en LFP eru taldar öruggari, ódýrari, endingarbetri og um leið umhverfisvænni. Framleiðslan þ.e. nauðsynlegur námugröftur er þó ekki án fórna fyrir umhverfið og stuðlar m.a. að eyðingu skóga. Menn leita því nýrra aðferða og nýrra efna í stað litíums sem uppistöðuefnis í rafhlöðunum.

Þróunin gengur þó hægt og eru menn m.a. að skoða svokallaða „hliðarmálma“ (e. transition metals) svo sem litíum, kóbalt, nikkel, mangan og grafít. Á undanförnum tveimur árum hefur verðið á litíumkarbónati fjórtánfaldast! Kínverjar vinna nú að því að þróa rafhlöður sem byggjast á natríumjónum (e. sodium-ion batteries), manganjónum (e. magnesium-ion batteries), og sinki (zink-air batteries), sem myndu gjörbreyta framleiðslunni. Auðveldast og ódýrast er að sjálfsögðu að byggja á natríum jóninni en rafhlöðurnar eru enn taldar vera fremur kraftlitlar og henta því einungis í minni og léttari farartæki fyrir styttri vegalengdir en þær þola þó vel kulda.   
Annar möguleiki er að nota fastkjarnarafhlöður (solid-state batteries) í stað þeirra sem innihalda vökva. Þær eru kraftmeiri, hraðari, öruggari og duga mun lengur og kolefnisspor þeirra er minna. Hins vegar eru þær enn mun dýrari en litíumrafhlöður  í framleiðslu (allt að 25 sinnum dýrari) og hefur það tafið fyrir notkun þeirra í rafbílum. 

Rafhlöður gerðar með natríumjónum

Vindarnir snúast í ESB

Ljóst er að Kína eykur stöðugt á forskot sitt á Bandaríkin og önnur ríki í raf(bíla-)væðingunni. Ríkisstjórn Kína hafði þegar árið 2015 samið stefnumótandi áætlun "Made in China 2025" með það að markmiði að verða leiðandi í heiminum í tíu hátæknigeirum, þar á meðal í framleiðslu á rafbílum og rafhlöðum.

Hækkandi verð á hráefnum, vaxandi viðskiptastríð Kína og USA, sem dregur úr framboði hráefna frá Kína og hækkandi verðbólga og vextir í ESB hafði afar slæm áhrif á starfsemi verksmiðjunnar í Skellefteå. Northvolt hefur ekki getað staðið við skuldbindingar sínar en fyrirtækið gefur þó enn ekki upp neinar framleiðslutölur. Á sama tíma áformar Northvolt mikla stækkun því til stendur að byggja nýja rafhlöðuverksmiðju í Gautaborg í samvinnu við Volvo Cars, orkugeymslu í Póllandi og verksmiðjur bæði í Kanada og Þýskalandi. Það hefur vakið upp miklar deilur í Svíþjóð að sænska ríkið skuli hafa lagt til fyrirtækisins 600 milljónir sænskra króna því slíkir gjafagjörningar ríkisins til einstakra fyrirtækja er að jafnaði taldir óásættanlegir þar í landi (öfugt er því farið á Íslandi) einkum fyrir stjórnvöld sem vilja stuðla að frjálsri samkeppni - sérstaklega eftir skipasmíðakreppuna á áttunda áratugnum, þar sem sænska ríkið fjárfesti háar fjárhæðir í skipasmíðastöðvum sem fóru á hausinn.

Þrátt fyrir mikinn fjárhagslegan stuðning úr ýmsum áttum hefur Northvolt ekki enn tekist að gera Svíþjóð að „rafhlöðu-stórveldi" ESB. Stórir væntanlegir viðskiptavinir svo sem Scania og BMW hafa sagt upp milljarðasamningum vegna tafa. Enn er framleiðslan nánast engin og tekjurnar að sama skapi mjög takmarkaðar. 

Í júlí 2024 birti Bloomberg grein sem fékk mikla athygli. Undanfarið ár hefur Kína lækkað verð á litíumjónarafhlöðum um helming með aðstoð ríkisstyrkja og skilvirkri framleiðslu. Kínversku fyrirtækin dæla nú út ódýrum rafhlöðum á Evrópumarkaðinn. Nokkur evrópsk rafhlöðuframleiðsluverkefni sem ekki hafa haft enn tíma til að reisa sínar eigin verksmiðjur fara nú á hausinn. Á sama tíma býðst evrópskum rafhlöðuverksmiðjur flytja starfsemi sína til Bandaríkjanna vegna sérstakra „styrktarpakka“ þar í landi.

Samkvæmt heimildum er ástæða framleiðsluerfiðleika Northvolt blanda af nokkrum þáttum: Það er mjög flókið að framleiða rafhlöður í iðnaðargæðum, en einnig er um að kenna kunnáttuskorti, óraunhæfum tímaáætlunum og illa hönnuðum vélbúnaði, sem ekki hefur staðið undir gæðakröfum m.a. hvað varðar léleg gæði þeirra katóðuskauta sem nauðsynleg eru fyrir framleiðsluna og sem átti að framleiða í Svíþjóð en sem þarf nú að kauka frá Kína. Bílaframleiðendurnir, stærstu viðskiptavinirnir eiga einnig í fjárhagslegu basli vegna hás kostnaðar og minnkandi rafbílakaupa fyrirtækja og almennings. Þetta er að hluta vítahringur því enginn selur rafbíl án rafhlöðu. Ekki bætir úr skák að fyrir skömmu kynnti Mario Draghi, fyrrverandi forseti Seðlabanka Evrópu, dramatíska skýrslu sem skók stofnanir ESB. Niðurstaðan er sú að ESB þurfi að fjárfesta fyrir 800 milljarða evra til að standa Bandaríkjunum og Kína á sporði í samkeppnishæfni.

Í lok september er fjárhagsstaða Northvolt orðin það slæm að segja þurfti upp 1.600 starfsmönnum fyrirtækisins en þrátt fyrir allt er Northvolt er eina rafhlöðufyrirtækið í Evrópu sem hefur hafið rafhlöðuframleiðslu fyrir rafbíla.

Þess vegna eru viðræður í gangi milli sænskra og þýskra stjórnvalda og framkvæmdastjórnar ESB, sem að lokum snýst um það hvort Northvolt sé svo hernaðarlega mikilvægt fyrir Evrópu að það sé þess virði að bjarga frá hugsanlegu gjaldþroti – til að hindra að framleiðslan færist yfir til kínverskra fyrirtækja? Hingað til hafa sænsk og þýsk stjórnvöld neitað að aðstoða Northvolt frekar. En enn vantar þó talsvert upp á fjármögnun fyrirtækisins. Ástandið hefur haft alvarleg áhrif á um 300 fyrirtæki í Norður-Svíþjóð. 

Hnignun Evrópu

Saga Northvolt er sorgarsaga sem endurspeglar hnignun Evrópu sem byggist m.a. á vaxandi miðstýringu innan ESB, hárri verðbólgu og háum vöxtum, háum orkukostnaði, lágri framleiðni og stóru, afar stirðu og flóknu reglugerðarumhverfi. Óraunhæfir grænir loftslagsdraumar koma einnig þar við sögu þar sem miklum peningum er sóað í óraunhæfar lausnir. Og ekki síst alvarlegt vanmat á aðal keppinautnum, Kína. 

Evrópa er að hrynja, Kína mun sigra.

Ref.

https://www.dn.se/ekonomi/northvolt-skulle-radda-klimatet-jobben-och-europas-oberoende-av-kina/

https://dialogue.earth/en/business/chinas-position-in-the-global-race-for-alternative-ev-batteries/

https://leadthecharge.org/rainforest-foundation-norway-documents-deforestation-impacts-of-ev-supply-chain/

https://www.svd.se/a/xmQ47p/svd-techbrief-vad-gick-snett-pa-northvolt